صنایع دستی ایران

رودوزی های سنتی

رودوزی های سنتی از جذاب ترین صنایع دستی دکوری هستند که کاربردهای متنوعی در تزیین خانه یا هتل و رستوران و حتی محیط های کاری دارند. از آنجایی که بیشتر زنان در مناطق مختلف ایران به شکلی هنر دست دارند و دستی به سوزن می برند رودوزی های سنتی ایران انواع و اقسام زیادی دارند اما معروف ترین آن ها پته دوزی، سوزن دوزی های خطه جنوب، پیله دوزی، سرمه دوزی، مروارید دوزی و گلابتون دوزی است. این گروه از صنایع دستی دکوراتیو به عنوان روتختی، رومیزی، کوسن، تابلوهای زینتی و مانند آن استفاده می شوند که چون روند تولید آن ها بسیار زمان بر و انرژی بر است قیمت بالایی دارند.

محصولات میناکاری

این محصولات از ابتدا به عنوان صنایع دستی دکوراتیو مطرح بوده اند و برای کسانی که عاشق تنوع رنگ و نقش هستند یک انتخاب عالی محسوب می شوند. هنر میناکاری بیشتر در قالب بشقاب های دیوارکوب عرضه می شود اما تقریبا همه نوع ظرف میناکاری را می توان پیدا کرد؛ از جمله گلدان، میوه خوری، شکلات خوری، ست فنجان و قندان، گلاب پاش، ساعت و مانند آن که هر کدام از آن ها به خاطر ظرافت طرح و تنوع رنگی بسیار چشم نواز هستند. محصولات میناکاری از مشهورترین صنایع دستی دکوری هستند که بیشتر در شهر اصفهان تولید و عرضه می شوند.

گلیم و جاجیم

گلیم و جاجیم از آن جمله صنایع دستی دکوراتیو هستند که معمولا با هم اشتباه گرفته می شوند و عامه مردم معمولا این دو محصول را با هم اشتباه می گیرند یا یکی می پندارند. اما تفاوت اصلی بین گلیم و جاجیم در ضخامت بافت آن هاست؛ گلیم ضخیم تر و منسجم تر از جاجیم است و ضخامت جاجیم کمی بیشتر از پارچه های عبایی است. از طرف دیگر جاجیم ها طرح های خطی افقی یا عمودی دارند ولی در گلیم طرح های لوزی و پله ای تنوع بیشتری دارند. به هر حال گلیم و جاجیم از دسته بافت های داری هستند که در اصل کاربردی بوده اند اما امروز بیشتر جنبه صنایع دستی دکوری پیدا کرده اند؛ چه به شکل اصیل باشند و به عنوان زیر انداز به کار گرفته شوند چه به شکل کوسن و پاف در آمده باشند و کاربردی نوین برای آن ها به وجود آمده باشد. برای خانه ای که در چیدمان آن از نمادهای سنتی استفاده شده است پاف ها یا پشتی های گلیم بافی یا کوسن های جاجیمی می توانند مکمل های زینتی مناسبی باشند.

صنایع دستی دکوراتیو حصیربافی

در گذشته صنایع دستی دکوراتیو محدود به چند محصول لوکس بودند اما امروز با هوشمندی تولیدکنندگان حتی محصولاتی که در گذشته صرفا جنبه کاربردی داشتند جنبه تزیینی و هنری پیدا کرده اند و حتی در طراحی های داخلی که سبک تلفیقی دارند به کار گرفته می شوند. از جمله صنایع دستی دکوری که استفاده از آن امروز خیلی باب شده است محصولات حصیری هستند. سبدهای حصیری در سایزهای بزرگ که به عنوان تزیین گلدان استفاده می شوند یا سبوهای حصیربافی که برای تزیین گوشه های اتاق کاربرد دارند از جمله صنایع دستی دکوری هستند که جذابیت خاصی برای مخاطبانشان دارند. میوه خوری و اردورخوری حصیری هم از دکوری های سنتی هستند که با اشکال خلاقانه و منحصر به فرد به بازار عرضه می شوند و نظر بسیاری از هنردوستان را به خود جلب می کنند.

منبت کاری هنر ایجاد نقش برجسته روی چوب به کمک حکاکی است که کاملا جنبه تزیینی دارد و به طور اختصاصی جزو صنایع دستی دکوری به حساب می آید. رایج ترین شکل منبت کاری روی تاج مبل های استیل به کار برده می شود. اما برای زیباتر کردن میزهای پذیرایی و ساختن تابلوهای هنری فاخر هم از این هنر استفاده می کنند. امروز منبت کاری در تولید محصولات متنوعی به کار برده می شود؛ از صندوقچه ها و جعبه های جواهرات گرفته تا سینی و ظروفی مانند کاسه آجیل خوری، قاشق های فانتزی و مانند آن.

خاتم کاری هم یکی از صنایع دستی دکوراتیو است که طرفدار زیادی دارد. این هنر در حقیقت ایجاد طرح های مثلث و مربع موزاییک شکل به وسیله تکه های چوب، فلزات و استخوان است. خاستگاه اولیه این هنر شیراز است اما طی سال ها اصفهان به مهد پرورش و تولید محصولات خاتم کاری تبدیل شده است. محصولات خاتم کاری بسیار متنوع است از جای دستمال کاغذی و سطل زباله اتاق پذیرایی گرفته تا ساعت و گلدان های بزرگ زینتی و نفیس که صرفا جنبه دکوری و لوکس دارند. این هنر هم به صورت ساده به کار گرفته می شود هم به شکل تلفیقی با هنرهای دیگر مثل فلزکاری. صنایع دستی دکوری که با خاتم کاری مزین شده باشند بسیار چشم نواز و زیبا هستند و چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کنند.

هنر فلزکاری هم از آن دسته صنایع دستی دکوراتیو است که همه نوع محصول تزیینی ارائه می دهد و علاقه مندان زیادی دارد؛ نام هنر فلزکاری معمولا ظروف حکاکی شده مسی یا قلم زنی را به ذهن می آورد. اما یکی از هنرهای رشته فلزکاری که نسبتا مغفول مانده است، ملیله کاری است که محصول نهایی آن بسیار ظریف و چشم نواز از آب در می آید و جزو صنایع دستی دکوری نفیس محسوب می شود. ملیله کاری بیشتر در شهرهای زنجان، بروجرد و اصفهان تولید می شود. محصولات ملیله کاری در قالب ظروف مختلف، گلدان، آیینه و شمعدان و مانند آن در بازار موجود است.  

سفال هم از آن دسته صنایع است که در ابتدا بیشتر جنبه کاربردی داشته است. اما به مرور زمان هنر سفالگری با نوآوری و خلاقیت هنرمندان به جایی رسیده که تولیدات فانتزی و تزیینی ارائه می دهد؛ محصولاتی که از صنایع دستی دکوراتیو و لوکس به حساب می آیند. سفال های میناکاری شده از زیباترین و پر طرفدارترین محصولات این گروه هستند که به خاطر تنوع رنگی بالا و طرح های ریز و برجسته بسیار چشم نواند. امروز حکاکی های هیجان انگیز، به کارگیری گیاهان در نقش زدن روی سفال، طراحی های مینیمال، بازآفرینی نقوش جذاب باستانی و ابتکاراتی از این دست محصولات سفالی را تبدیل به صنایع دستی دکوری کرده که تقاضای زیادی برای خرید آن وجود دارد.

صنایع دستی سنگی

تراش سنگ و حکاکی بر آن از نخستین هنرهای دستی ایرانیان به شمار می‌رود؛ البته اشیای سنگی باستانی در نقاط مختلف جهان نشان از قدمت این هنر در تمام جهان دارد. صنایع دستی سنگی به مرور زمان تغییر زیادی کرده‌اند و با کشف سنگ‌های زیبا و تزئینی در گوشه و کنار جهان، تراش و ساخت زیور آلات سنگی نیز رواج پیدا کرد. از زیرشاخه‌های اصلی این صنایع می‌توان به آثار معرق سنگ، فیروزه کوبی، حکاکی سنگ، مشبک سنگ و مرصع کاری سنگ اشاره کرد. آثار هنری سنگی از ماندگارترین صنایع دستی هستند.

صنایع دستی نمدمالی

نمدمالی از اصیل‌ترین مشاغل ایرانی است و تولیدات آن نمونه‌ای از صنایع دستی ایران هستند. از محصولات نمدی برای تولید انواع فرش، زیرانداز، پتو و ابزار مصرفی دیگر استفاده می‌شود. نمد را از پشم گوسفند تهیه می‌کنند و با رنگ آمیزی و کوبیدن آن، آثار متنوعی می‌سازند. در این هنر با استفاده از آب داغ، نمد را ورز می‌دهند و برای استفاده در صنایع دستی نمدی آماده می‌کنند. هنرمندان نمدمال برای تولید انواع زیرانداز زحمت زیادی می‌کشند و نمدمالی از سخت‌ترین شاخه‌های ساخت صنایع دستی به شمار می‌رود.